حسابداری شرکت چگونه انجام می شود؟
واحد مالی و حسابداری هر شرکت، قلب تپنده آن مجموعه بوده که وجود خلل در روند کاری آن میتواند نتایج زیان باری را برای شرکت در پی داشته باشد؛ این موضوع بدان معنی است که حسابداران نقش کلیدی را در شرکت ها به دوش میکشند. با انجام صحیح فرآیند حسابداری شرکت، مدیران مجموعه ها به گزارش های کامل و مدونی دست پیدا میکنند که متناسب با داده های موجود در این گزارش ها قادرند نقشه استراتژیک توسعه فعالیت های شرکت را به طور منطقی و منطبق با واقعیت طرح ریزی نمایند.
به طور کلی، حسابداری شرکت ها با توجه به قوانین و مقررات نهادهای نظارتی و الزاماتی که برای حسابداری شرکت ها تعریف نموده‌اند یک فرآیند کاملاً تخصصی بوده که ممکن است سوالات زیادی را در ذهن صاحبان کسب و کارها ایجاد نماید؛ به همین علت، ما این مقاله از بلاگ رایان محاسب را به پاسخ این سوال که حسابداری شرکت چگونه انجام می شود؟ اختصاص داده‌ایم. اگر شما هم در این زمینه کنجکاو هستید، تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
حسابداری شرکتی چیست؟
در قدم اول پاسخ به این سوال که حسابداری شرکت چگونه انجام می شود؟ باید به سراغ بررسی مفهوم حسابداری شرکتی برویم. حسابداری شرکت همان طور که از نام آن پیداست شاخه‌ای از حسابداری بوده که بر روی امور مالی مرتبط با شرکت ها تمرکز کرده است. به بیان ساده‌تر، فردی که مسئولیت انجام امور حسابداری شرکت را بر عهده میگیرید مسئول ثبت دارایی ها و بدهی های شرکت خواهد بود. ثبت حقوق و دستمزد، ایجاد صورت گزارش وجوه نقد، تفسیر نتایج مالی، تنظیم ترازنامه و مواردی از این دست همگی در داخل مسئولیت های حسابدار شرکت جای گرفته‌اند.
یک حسابدار شرکت حرفه‌ای در آغاز کار، اطلاعات مالی شرکتی که مسئولیت حسابداری آن را برعهده گرفته است، مورد بررسی قرار می‌دهد تا دید درست‌تری نسبت به وضعیت مالی حاکم بر مجموعه پیدا کرده و نیازمندی های شرکت را برای بودجه بندی به خوبی درک نماید. عارضه یابی فعالیت های شرکت (که منظور از آن شناسایی ایرادات موجود در فرآیندهای مالی و عملیاتی شرکت است) و همچنین ارسال لیست مالیات بر درآمد به سازمان امور مالیاتی از دیگر وظایفی است که حسابدار شرکت بر عهده میگیرد.
با چنین توضیحاتی روشن است که حسابدار یکی از اعضای جدایی ناپذیر شرکت ها بوده و بدون وجود آن ها سروسامان یافتن امور مالی مجموعه امری دشوار به نظر میرسد. در صورتی که حسابداری شرکت از سوی فردی متبحر و ماهر انجام پذیرد، افزایش بهره وری و سوددهی واحد تجاری از جمله نتایج منطقی چنین کاری خواهد بود. از سوی دیگر اگر حسابدار استخدامیتان توانایی های لازم را برای انجام امور حسابداری شرکت نداشته باشد، در چنین حالتی شرکت با خسارات مالی فراوانی روبه‌رو خواهد شد.
از وظایف مهمی که حسابداری در فرآیند حسابداری شرکت به دوش میکشد میتوان موارد زیر را برشمرد:
- تهیه و تنظیم صورت گردش وجوه نقد
- پیش بینی دقیق بودجه شرکت
- تهیه و تنظیم ترازنامه
- ارزیابی و تشریح داده های مالی
- تعیین استراتژی مالی مجموعه
- تنظیم گزارشات سود و زیان
- آماده نمودن صورت های تلفیقی
- بازبینی امور مالیاتی شرکت و صورت معاملات فصلی
- ارزیابی بخش های متعدد تولیدی به منظور مشخص نمودن میزان سود و زیان
نحوه انجام حسابداری شرکت
این که حسابداری شرکت چگونه انجام می شود؟ کاملاً به نوع شرکت مورد نظر بستگی خواهد داشت. حسابداران در ابتدای کار و پیش از رسیدگی به اسناد مالی شرکت باید نوع شرکت مورد نظر را بدانند تا متناسب با آن کارها را پیش برند. شرکت های تولیدی، خدماتی، پیمانکاری و بازرگانی از مهمترین انواع شرکت هایی هستند که در ایران فعالیت دارند. هر یک از انواع شرکت های یاد شده متناسب با ساختار و نوع فعالیت منحصربه‌فرد خود در حوزه حسابداری از قوانین خاصی پیروی میکنند. البته در نهایت حسابدار و مسئول امور مالی هر یک از این شرکت ها موظف است داده های مالی آن ها را در نرم‌افزار حسابداری به ثبت رسانده و گزارشاتی را در قالب صورت سود و زیان، ترازنامه و غیره ارائه نماید.
لازم به ذکر است که هدف از تاسیس غالب شرکت ها تحصیل درآمد و کسب سود بوده و طبیعتاً در داخل پاسخ به این سوال که حسابداری شرکت چگونه انجام می شود؟ یک حسابدار باید از توانایی لازم برای پاسخ به کلیه سوالات مدیران در ارتباط با حسابداری شرکت برخوردار باشد. یکی از سوالات رایج در این حوزه به نحوه کاهش هزینه ها و افزایش درآمد اختصاص پیدا کرده که چنین امری نیز با رسیدگی به امور مالی صورت میپذیرد. به طور خلاصه، مراحل انجام حسابداری شرکت به شرح زیر است:
- ارزیابی و تعیین نوع فعالیت شرکت
- بررسی سوابق مالی و مشخص نمودن وضعیت حاکم بر شرکت
- برآورد و ارزیابی سطح درآمدی شرکت
- ارائه پیشنهادات برای بهینه سازی هزینه ها و ارتقا درآمد
- بررسی میزان همخوانی و تناسب فعالیت های شرکت با قوانین بنیاد نظارتی
- بررسی سطح همخوانی و تناسب فعالیت های شرکت با روش های سازمانی
- ارزیابی وضعیت سوابق مالیاتی و برآورد مالیات بر ارزش افزوده
انواع حسابداری شرکت
حسابداری شرکت ها متناسب با نوع فعالیت شرکت تغییراتی داشته و به انواعی همچون حسابداری شرکت بازرگانی، حسابداری شرکت پیمانکاری، حسابداری شرکت تولیدی و حسابداری شرکت خدماتی تقسیم شده است که در ادامه به بررسی تفصیلی هر یک از آن ها میپردازیم:
حسابداری شرکت های بازرگانی و تجاری
حسابداری بازرگانی به رسیدگی به امور شرکت های تجاری و بازرگانی اختصاص پیدا کرده است. محاسبه سود و زیان، ثبت اسناد حسابداری و تهیه صورت های مالی در چنین شرکت هایی بسیار حائز اهمیت بوده و در صورتی که یک شرکت تجاری شفافیتی در گزارشات داده های مالی نداشته باشد، ممکن است با اتهامات سنگینی همچون پولشویی مواجه گردد. این موضوع سبب شده ارائه صورت گردش نقدینگی در این نوع خاص از شرکت ها از دیگر گزارشات مالی اهمیت بیشتری پیدا کند؛ چراکه در صورت گردش نقدینگی، پس از بررسی بودجه با بازبینی هزینه ها مواجه هستیم و چنین امری شفافیت مالی و روشن شدن این موضوع که هزینه ها مربوط به چه خرج هایی بوده را در پی دارد.
لازم به ذکر است که یک شرکت بازرگانی و تجاری حیطه فعالیتی خود را بر روی کالاهای تولید شده از سوی دیگر برندها متمرکز می سازد و شخصاً در تولید کالاها دخل و تصرفی ندارد؛ در نتیجه به هنگام پاسخ به این سوال که حسابداری شرکت چگونه انجام می شود؟ وقتی شرکت مورد نظر یک شرکت بازرگانی است، باید موجودی کالاها در انبارهای شرکت را نیز وارد بازی کرده و در تهیه ترازنامه به دقت آن را مورد ارزیابی قرار دهیم. براساس قانون تجارت، شرکت‌های بازرگانی خود نیز به انواع مختلفی تقسیم شده‌اند که عبارتند از:
| انواع شرکت های بازرگانی | |
| شرکت سهامی | شرکت نسبی |
| شرکت با مسئولیت محدود | شرکت تضامنی |
| شرکت تعاونی مصرف و تولید | شرکت مختلط سهامی و غیرمختلط سهامی |
حسابداری شرکت سهامی
شرکت های سهامی خود به دو نوع شرکت سهامی عام و سهامی خاص تقسیم میشوند. منظور از شرکت سهامی عام، شرکتی بوده که سرمایه آن از طریق فروش بهره به مردم از طریق بازار بورس و اوراق بهادار انجام میپذیرد. البته لازم به ذکر است که کل سرمایه این شرکت ها از سوی مردم تامین نمی شود و بلکه ۲۰ درصد آن از سوی خود تاسیس کننده های آن شرکت تأمین میگردد. شرکت سهامی خاص نیز که در برابر سهامی عام قرار گرفته است براساس ماده ۲۱ قانون تجارت، حق تحویل بهره در بازار بورس، بانک و انجام تبلیغات جهت فروش عمومی بهره را ندارند و تمامی سرمایه آن از سوی موسسان شرکت تأمین میگردد.
اگر بخواهیم به این سوال که حسابداری شرکت چگونه انجام می شود؟ در ارتباط با شرکت‌های سهامی پاسخ دهیم، پاسخ همان چیزی خواهد بود که در ذیل حسابداری شرکت بازرگانی و تجاری به آن اشاره شد؛ اما علاوه بر آن، شخص حسابدار باید اطلاعات جامعی درباره انواع سهام در چنین شرکت هایی نظیر سهام ممتاز، سهام نقدی، سهام با نام، سهام انتفاعی، سهام غیرنقدی، سهام موسس و غیره داشته باشد.
حسابداری شرکت تضامنی
شرکت تضامنی نیز نوع دیگری از شرکت های تجاری و بازرگانی بوده که در ماده ۱۱۶ قانون تجارت به آن اشاره شده است. براساس مفاد این ماده، شرکت تضامنی به شرکتی اطلاق میگردد که با استفاده از نام مخصوصی برای امور تجارتی میان دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی تشکیل می شود؛ منظور از مسئولیت تضامنی نیز این است که اگر دارایی های شرکت برای تأدیه تمام قروض شرکت کافی نباشد، هر یک از شرکاء مسئول پرداخت تمام قروض شرکت خواهد بود. در این نوع خاص از شرکت های بازرگانی، برای هر یک از شرکا حساب سرمایه مستقلی در دفتر کل افتتاح میگردد که این حساب نشان دهنده میزان سهم الشرکه هر یک از آنان است.
در بحث حسابداری شرکت تضامنی، وجود این حساب سرمایه بسیار حائز اهمیت است؛ چراکه تمامی رخدادهای مالی نظیر برداشت، بهره برداشت، سهم سود، سهم از زیان در بخش بدهکار حساب سرمایه و حق الزحمه شرکا در بخش بستانکار این حساب به ثبت میرسد. البته علاوه بر حساب سرمایه، حساب های دیگری همچون حساب جاری شرکا، حساب وام شرکا و حساب برداشت شرکا نیز وجود دارد که در بحث ثبت و ارزیابی امور مالی و حسابداری شرکت، نقش مهمی دارند.
حسابداری شرکت های تولیدی
در یک شرکت تولیدی، کل فرآیند کاری بر خرید مواد اولیه مورد نیاز، تولید محصولات و کالاها و در نهایت فروش آن ها متمرکز شده است. در شرکت های تولیدی با مواد اولیه موجود در انبارهای شرکت و کالاهای تولیدی سروکار خواهیم داشت؛ درنتیجه حسابداری تولیدی نیز بر روی محاسبه قیمت تمام شده کالاها، استراتژی بازگردانی سرمایه اولیه و افزایش سطح درآمد مجموعه تمرکز پیدا کرده است. به طور خلاصه در حسابداری شرکت های تولیدی، شخص حسابدار موظف است موارد زیر را ارزیابی کند:
- هزینه خرید مواد اولیه مورد نیاز
- هزینه های انجام شده در فرآیند ساخت کالا
- میزان موجودی کالای تولیدی در انبار
- هزینه های انجام شده در ارتباط با کالاهای فروش رفته
در شرکت های تولیدی، ارائه گزارش از هزینه های جاری و غیرجاری، تعیین میزان عملکرد و کارایی تجهیزات و تعیین بهای تمام شده کالا متناسب با هزینه ها و استراتژی مالی مهمترین مسئولیت هایی بوده که بر دوش شخص حسابدار قرار گرفته است. در واقع یک حسابدار حرفه‌ای فعال در بخش تولید باید در کنار موضوعاتی همچون حقوق و دستمزد کارکنان، توجه ویژه‌ای به تعیین زمان جایگزینی و تغییر ماشین‌آلات و تجهیزات داشته باشد.
حسابداری شرکت های خدماتی
اصلی ترین بخش حسابداری در شرکت های خدماتی به موضوع صورت های مالی این مجموعه ارتباط دارد؛ چراکه این صورت های مالی ویژگی‌های منحصربه‌فردی داشته و کمتر میتوان نمونه مشابه آن را در صورت های مالی دیگر مشاهده کرد. مراحل انجام حسابداری خدماتی به شرح زیر خواهد بود:
- استخراج داده های مالی از طریق بررسی سوابق
- معین نمودن حساب های بستانکار و بدهکار از طریق تحلیل پیشامدهای مالی
- دریافت مجوز به منظور ثبت رویدادهای مالی در دفاتر مالی و حسابداری
- بستانکار و بدهکار نمودن حساب های مرتبط از طریق صدور سند حسابداری
- ثبت سندهای حسابداری در دفاتر روزنامه و انتقال آنها به ترتیب تاریخ اسناد
حسابداری شرکت های پیمانکاری
بررسی حسابداری شرکت پیمانکاری بخش دیگری از پاسخ به سوال حسابداری شرکت چگونه انجام می شود؟ را شکل داده است. حسابداری شرکت پیمانکاری نیز شاخه از علم حسابداری بوده که فرآیند کار در آن کاملاً منطبق با قرارداد میان کارفرما و پیمانکار انجام میگیرد. شخص حسابدار موظف است هزینه های مستقیم و غیرمستقیم را دسته بندی و سپس به طور مدون و مستدل ارائه نماید. هزینه های مستقیم میتواند شامل هزینه خرید مواد اولیه، بیمه کارگران و مواردی از این دست باشد و در نقطه مقابل آن نیز هزینه های غیرمستقیم قرار دارند که متناسب با نوع کار ممکن است شامل هزینه هایی همچون هزینه تأمین نور و روشنایی، خرید وسایل اداری، پاداش کارگران و غیره باشد.
توجه داشته باشید که خروجی کار حسابداری پیمانکاری شامل ارائه یک گزارش کامل، مخارج کار و همچنین صورتحساب سود و زیان خواهد بود. با چنین توضیحی روشن است که انجام کارهایی همچون ثبت هزینه ها، ثبت دفاتر قانونی پیمانکاری، ثبت پیش دریافت ها، طراحی کدینگ حساب، ثبت حساب های پیمانکاران دست دوم و ثبت ضمانت نامه های دریافتی، همه و همه برعهده حسابدار قرار دارد.
حسابداری اصولی شرکت؛ راهی برای ارتقا بهینه سطح درآمد و کنترل زیان
ما در این مقاله از بلاگ رایان محاسب تلاش نمودیم تا پاسخ جامعی به این سوال که حسابداری شرکت چگونه انجام می شود؟ ارائه دهیم. همان طور که در مطالب فوق مشاهده کردید، هرچند که برخی وظایف حسابدار یکسان بوده؛ اما متناسب با نوع شرکت ممکن است این وظایف کم یا زیاد شوند! به طوری که وظایف حسابدار فعال در شرکت پیمانکاری با وجود شباهت های کلی که به وظایف حسابدار فعال در یک شرکت بازرگانی دارد؛ اما قابل قیاس با آن نیست. لازم به ذکر است که وجود رکن واحد مالی و حسابداری در تمامی شرکت ها ضروری بوده و از طریق آن است که میتوان به گزارش های مالی حیاتی مجموعه دست پیدا کرد و متناسب با آن نقشه حرکت بعدی شرکت را ترسیم نمود. ناگفته نماند که اگر در ارتباط با نحوه حسابداری شرکت ها سوالی دارید که در مطالب فوق اشاره‌ای به آن نشده است، میتوانید سوال خود را در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
سوالات متداول
حسابدار یک شرکت تجاری چه وظایفی را برعهده دارد؟
تهیه ترازنامه، صورت های مالی، حساب سود و زیان و صورت گردش نقدینگی شرکت ها از وظایف اصلی چنین حسابداری است.
آیا تمامی شرکت ها به حسابداری نیاز دارند؟
با توجه به فعالیت های مالی انجام گرفته در شرکت ها و اهمیت شفافیت عملکرد مالی در قوانین جزایی و کیفری، پاسخ به این سوال مثبت است.
