تفاوت مالیات بر ارزش افزوده و مالیات عملکرد چیست؟
اگر صاحب کسب‌وکار باشید احتمالا تا به‌حال یکبار درباره مالیات عملکرد و مالیات بر ارزش افزوده شنیده‌اید، با این حال اغلب افراد آگاهی درستی از این دو نوع مالیات ندارند و تفاوت آن را به خوبی درک نمی‌کنند. درک تفاوت مالیات بر ارزش افزوده و مالیات عملکرد برای حسابداران و به‌خصوص صاحبان کسب‌وکار بسیار ضروری است؛ زیرا شناخت درست این مفاهیم به کاهش ضررهای مالی بیزینس و بهینه‌سازی روندهای مالی کمک می‌کند.
در این مقاله به بررسی ساده و روان تفاوت مالیات بر ارزش افزوده و مالیات عملکرد می‌پردازیم تا درک درست و کاملی از این مفاهیم و به دست بیاورید و در صورت نیاز آن‌ها را در شغل و کسب‌وکار خود به‌کار ببرید.
مالیات عملکرد چیست؟
در این بخش تلاش داریم با تعریف کامل مالیات عملکرد و نحوه محاسبه آن به شما کمک کنیم درک بهتری از تفاوت مالیات بر ارزش افزوده و مالیات عملکرد به دست بیاورید.
مالیات عملکرد یکی از مهم‌ترین مدل های مالیاتی است که دولت آن را از اشخاص حقیقی و حقوقی در ازای درآمد خالص سالیانه‌شان دریافت می‌کند. این نوع مالیات در دسته مالیات مستقیم قرار می‌گیرد و از آنجایی که بر پایه سود حاصل از فعالیت‌های اقتصادی در داخل کشور است، نقش مهمی بر درآمد دولت دارد.
نحوه محاسبه مالیات عملکرد با توجه به حقوقی یا حقیقی بودن مودیان، متفاوت است:
مالیات عملکرد چگونه محاسبه می‌شود؟
نحوه محاسبه مالیات عملکرد با توجه به حقوقی یا حقیقی بودن مودیان، متفاوت است:
مالیات عملکرد اشخاص حقیقی
مالیات عملکرد اشخاص حقیقی (شامل صاحبان کسب‌وکار، فریلنسرها و …) براسال درآمد سالانه آن‌ها مشخص می‌شود. بر اساس ماده ۹۷ قانون مالیات‌های مستقیم، شما به‌عنوان فرد حقیقی یا صاحب شغل باید تا پایان آخرین روز از خرداد ماه هر سال، گزارش درآمد سالانه خود را به صورت اظهارنامه مالیاتی به سازمان امور مالیاتی ارسال کنید. محاسبه این مالیات برای اشخاص حقیقی بعد از کسر معافیت معیشتی، به‌صورت پله‌ای بر اساس ضرایبی از ۳۰-۱۰ درصد درآمد، انجام می‌شود.
مالیات عملکرد اشخاص حقوقی
مالیات اشخص حقوقی (شامل شرکت‌ها و موسسات ثبت شده) براسال درآمد خالص سال مالی آن‌ها محاسبه می‌شود. بر اساس ماده ۱۱۰ قانون مالیات مستقیم، اشخاص حقوقی حداکثر تا ۴ ماه بعد از پایان سال مالی باید گزارش درآمد، هزینه و فروش خود را در قالب اظهارنامه مالیاتی ارائه کنند. مالیات عملکرد این افراد در نهایت با ضریب ۲۵ درصد محاسبه و اعمال می‌شود.
مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
برای مالیات بر ارزش افزوده چندین تعریف ارائه شده است؛ اما، به‌طورکلی مالیات بر ارزش افزوده یک نوع مالیات غیر مستقیم است که عرضه‌کنندگان کالا و خدمات در کنار قیمت اصلی محصولات، آن را با درصد مشخصی از مشتری دریافت می‌کنند؛ سپس به‌صورت فصلی (در اغلب موارد هر سه ماه یکبار) مالیات دریافت شده را به دولت می‌پردازند. به‌عبارت دیگر مالیات ارزش افزوده یک نوع مالیات غیرمستقیم است که در ازای ارزش افزوده ایجاد شده در بین مراحل مختلف تولید، از خریدار یا مصرف‌کننده دریافت می‌شود.
همچنین ماده ۳ قانون مالیات ارزش افزوده را این‌گونه تعریف می‌کند: مالیات بر ارزش افزوده مالیات غیرمستقیمی است که بر تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه‌شده با ارزش کالاها و خدمات خریداری یا تحمیل‌شده در یک دوره معین وضع می‌گردد.
قانون مالیات بر ارزش افزوده که از سال ۸۷ که اجرا شده تا به امروز روند افزایشی داشته و از ۳ درصد به ۹ درصد رسیده است. در حال حاضر ۶ درصد از این ۹ درصد را مالیات ارزش افزوده و ۳ درصد دیگر را عوارض ارزش افزوده تشکیل می‌دهند. محاسبه این نوع مالیات در حال حاضر به‌صورت خوداظهاری بوده و توسط مودیان انجام می‌شود.
نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده
به‌طور خلاصه، ارائه دهنده کالا یا خدمات برای هر فاکتور فروش، باید ۹درصد ارزش افزوده به آن اضافه کند و مبلغ نهایی را از خریدار دریافت نماید. فرمول محاسبه مالیات ارزش افزوده به شرح زیر است:
مالیات بر ارزش افزوده = بهای کالا + (بهای کالا × نرخ مالیات بر ارزش افزوده)
انواع مالیات بر ارزش افزوده
مالیات بر ارزش افزوده به سه نوع مصرفی، درآمد و تولیدی تقسیم می‌شود که در ادامه به بررسی هر کدام می‌پردازیم:
۱. مالیات بر ارزش افزوده تولیدی
در این نوع مالیات بر ارزش افزوده، مالیات هم به کالاهای مصرفی و هم به کالاهای سرمایه‌ای تعلق می‌گیرد و تمرکز بر فروش است.
۲. مالیات ارزش افزوده مصرفی
مالیات ارزش افزوده مصرفی هزینه اضافه اعمال شده بر کالا و خدمات است که در زمان فروش به مصرف‌کنندگان از آن‌ها دریافت می‌شود.
۳. مالیات بر ارزش افزوده درآمد
مالیات بر ارزش افزوده درآمد، مالیاتی است که بعد از کسر هزینه‌های جانبی تولید از درآمد حاصل از فروش محاسبه می‌شود. (منظور از هزینه‌های جانبی، مقدار پولی است که بابت استهلاک و سایر بخش‌های تولید صرف شده است)
تفاوت ارزش افزوده و مالیات عملکرد
مالیات عملکرد و مالیات بر ارزش افزوده، از مهم‌ترین انواع مالیات اشخاص حقیقی و حقوقی (شرکت‌ها) و از مهم‌ترین منابع تأمین بودجه دولت‌ها هستند؛ با این حال تفاوت‌های مهمی هم دارند که اگاهی از آن‌ها بسیار مهم است. درواقع با درک تفاوت مالیات بر ارزش افزوده و مالیات عملکرد می‌توان از بروز مشکلات و چالش‌های مالیاتی جلوگیری کرد.
نوع مالیات
از جمله مهم‌ترین تفاوت مالیات بر ارزش افزوده و مالیات عملکرد تفاوت دسته‌بندی آن‌هاست. مالیات عملکرد در دسته مالیات‌های مستقیمی که از درآمد شرکت‌ها و اشخاص حقیقی و حقوقی کسر می‌شود، قرار می‌گیرد. در مقابل مالیات برارزش افزوده به‌صورت غیرمستقیم از مصرف‌کننده‌ها جمع‌آوری و به دولت ارائه می‌شود.
مدل پرداخت
تفاوت دیگر این دو مالیات مربوط به نحوه پرداخت آن‌ها است. مالیات بر ارزش افزوده توسط فروشندگان کالا و خدمات و به‌صورت فصلی (هر سه ماه یکبار) به دولت ارائه می‌شود؛ اما پرداخت مالیات عملکرد، سالانه و از طریق اظهارنامه مالیاتی است.
نحوه محاسبه و ضرایب
از دیگر تفاوت مالیات بر ارزش افزوده و مالیات عملکرد، نحوه محاسبه آن‌هاست. مالیات بر ارزش افزوده بر اساس ارزش افزوده ایجاد شده در مراحل مختلف تولید و توزیع کالا و خدمات محاسبه می‌شود؛ اما مالیات عملکرد بعد از کسر معافیت‌ها و هزینه‌ها و بر اساس درآمد خالص سالانه افراد حقیقی و حقوقی محاسبه می‌شود.
مهلت زمانی ارسال اظهارنامه و پرداخت
مهلت زمانی ارسال اظهارنامه مالیات عملکرد و مالیات برارزش افزوده هم با یکدیگر متفاوت است.
نرخ مالیات
اغلب نرخ مالیات عملکرد اشخاص حقوقی بالاتر از مالیات برارزش افزوده است.
هدف از اخذ مالیات
نکته مهم و قابل توجه اینجاست که هدف دریافت هر دو مالیات هم با یکدیگر تفاوت دارد. به‌طوری که مالیات بر ارزش افزوده را با هدف کنترل مصرف، شفاف‌سازی زنجیره تولید و تامین بودجه دولت دریافت می‌کنند؛ اما مالیات عملکرد را برای تحقق عدالت اجتماعی و کسب درآمد از توانایی واقعی افراد دریافت می‌کنند.
سخن پایانی
در این مقاله سعی کردیم به بررسی تفاوت مالیات بر ارزش افزوده و مالیات عملکرد بپردازیم. در مجموع باید بدانید مالیات عملکرد، مالیاتی مستقیم است که افراد حقیقی و حقوقی بر اساس درآمد خود به دولت می‌پردازند. افراد حقیقی باید تا پایان خرداد اظهارنامه بدهند و مالیاتشان پس از کسر معافیت، بین ۱۰ تا ۳۰ درصد محاسبه می‌شود. اشخاص حقوقی نیز باید تا چهار ماه بعد از پایان سال مالی اظهارنامه ارائه دهند و ۲۵ درصد از سود خود را مالیات بپردازند.
همچنین مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات غیرمستقیم است که عرضه‌کنندگان کالا یا خدمات هنگام فروش ۹ درصد از مبلغ فروش را از خریدار می‌گیرند و به دولت پرداخت می‌کنند. این مالیات به سه نوع تولیدی، مصرفی و درآمدی تقسیم می‌شود. تفاوت اصلی مالیات عملکرد و ارزش افزوده در این است که اولی بر سود اشخاص و دومی بر فرآیند تولید و مصرف وضع می‌شود.
همچنین، معاملات فصلی صرفاً شامل ارسال فهرست معاملات هستند و پرداختی ندارند، در حالی که اظهارنامه ارزش افزوده به پرداخت مالیات منجر می‌شود.
