حسابرسی داخلی چیست؟ وظایف حسابرس داخلی
حسابرسی داخلی (Internal Audit) فرایندی برای مدیریت ریسک و همچنین تضمین‌کننده کارایی سیستم‌های کنترل داخلی مالی بوده که به منظور دستیابی بهینه به اهداف تجاری شرکت و کسب‌وکار مورد نظر صورت می‌پذیرد. اگر شما هم به عنوان مالک یک کسب‌وکار از انطباق عملیات‌ها و فرایندهای سازمانی با استانداردها و قوانین اطمینان کافی ندارید و عدم شفافیت مالی موجب نگرانی‌تان شده است، کمک گرفتن از یک حسابرس داخلی دقیقاً همان چیزی است که به دنبال آن هستید. کمک گرفتن از یک حسابرس می‌تواند مانع از بروز تقلب‌ها و سواستفاده‌ها در امور مالی گردد و همین نقش کلیدی حسابرس داخلی است که موجب شده تا سوالات زیادی در ارتباط با وظایف او در ذهن‌ها شکل بگیرد. با ما در این مقاله از بلاگ رایان محاسب همراه باشید تا با وظایف حسابرس داخلی بیشتر آشنا شوید.
مفهوم حسابرس داخلی به زبان ساده
حسابرسی داخلی یکی از مهم‌ترین خدمات حسابرسی به شمار می‌رود که با هدف بررسی انحرافات و تخلفات مالی و با دستور رئیس و مدیر یک سازمان و شرکت صورت می‌پذیرد؛ از آنجایی که یکی از اصلی‌ترین کارهای حسابرس داخلی بررسی انحرافات مالی در اسناد حسابداری است، این شخص باید در انجام وظایف محول شده به او در نهایت بی‌طرفی انجام وظیفه کرده و نتیجه کار خود را از طریق گزارش‌هایی در اختیار مدیر قرار دهد. با همین چند جمله ساده اهمیت حضور یک حسابرس داخلی در شرکت نمایان می‌گردد؛ چراکه نبود چنین شخصی در یک سازمان، بستری را برای انجام تخلفات مالی و اختلاس فراهم می‌آورد که مطمئناً چنین موضوعی منجر به ورود خسارات سنگین به شرکت مورد نظر خواهد شد.
کیفیت هزینه‌کردها، معین شدن میزان دقیق دارایی شرکت، وضعیت امور و عملیات‌های مالی همگی از جمله مواردی است که در دایره حسابرسی داخلی قرار گرفته و حسابرس داخلی عهده دار بررسی این موارد خواهد بود. مسلماً با انجام چنین بررسی هایی ضعف‌های احتمالی موجود در واحد مالی و حسابداری شرکت نمایان می‌شود و پیش از آن که دیر شود می‌توان جلوی بسیاری از ضرر و زیان‌های احتمالی آتی را گرفت. ناگفته نماند که اگر به دنبال رشد و توسعه بهینه کسب‌وکار خود هستید باید بدانید که دسترسی به چنین هدفی بدون کمک گرفتن از یک حسابرس داخلی امکان‌پذیر نخواهد بود؛ چراکه فرقی نمی‌کند ابعاد شرکت و کسب‌وکار شما چقدر باشد، در هر صورت بدون کمک گرفتن از حسابرس داخلی نمی‌توانید میزان دقت و صحت امور مالی خویش را تشخیص دهید.
به طور خلاصه، کار حسابرسی داخلی از زمان بررسی دقیق کلیه مدارک و معاملات آغاز شده و در نهایت تا جمع‌بندی حساب‌ها و همچنین تنظیم ترازنامه ادامه پیدا می‌کند. گزارشی که در مرحله آخر حسابرس داخلی در اختیار مدیر و رئیس شرکت و سازمان مورد نظر قرار می‌دهد، شامل کلیه مواردی بوده که در جدول زیر آمده است:
| صورت‌های مالی | موارد مستعد بهبود تولید | ارزیابی ریسک | جایگاه شرکت در بازار |
| خلاصه تطبیق بودجه با عملکرد سال | موارد مستعد بهبود مدیریت منابع انسانی | موارد مستعد بهبود چرخه فروش، دریافت‌ها و بدهکاران | موارد مستعد بهبود چرخه موجودی مواد و کالا |
| فعالیت‌های با اهمیت | روش‌های انجام کار | موارد مستعد بهبود کنترل داخلی | موارد مستعد بهبود بازاریابی و فروش |
وظایف حسابرس داخلی
حسابرسان داخلی یکی از سنگین‌ترین وظایف را در امور مالی یک واحد اقتصادی برعهده می‌گیرند، به هنگامی که حسابرسی چنین مسئولیت را قبول می‌کند، وظیفه بررسی اجرای برنامه حسابداری داخلی براساس استانداردهای حرفه‌ای و اصول حسابداری به منظور دستیابی به اطمینان خاطر از صحت و کفایت عملیات مالی این سازمان و واحدهای تابعه آن مطابق با قوانین و آئین‌نامه‌ها بر عهده او قرار می‌گیرد و در صورتی که حسابرس مستقل یا بازرس قانونی برای امر حسابرسی به مجموعه مورد نظر مراجعه کند موظف به همکاری و ارائه کلیه اطلاعات متناسب با دستورالعمل‌های مدیرعامل شرکت خواهد بود.
حسابرس داخلی باید در حوزه روابط اجتماعی وضعیت مطلوبی داشته باشد تا بتواند اعتماد کارکنان این واحد مالی را جلب کرده و به آن‌ها اطمینان دهد که حضور او در این شرکت به منظور افزایش کارایی مجموعه بوده و ارتباطی با ایرادگیری یا انتقام از آن‌ها ندارد! این حسابرس باید پس از ارزیابی سیستم کنترل‌های داخلی، پیشنهاداتی را به منظور بهبود روش‌های کنترل مالی داخلی در این سازمان و واحدهای اقتصادی تابعه آن ارائه نماید.
از دیگر وظایف یک حسابرس داخلی فعال در یک واحد اقتصادی می‌توان به صورت موردی موارد زیر را برشمرد:
- بررسی میزان رعایت و اجرای صحیح قوانین و اساسنامه شرکت در زمینه‌های فنی، فروش، استخدامی و غیره
- بررسی گزارش صورت‌های مالی پیش از تسلیم این گزارشات به حسابرسان مستقل و هیات مدیره
- نظارت بر کار آن دسته از افرادی که در بخش گرداوری، ثبت و بایگانی امور مالی فعالیت دارند
- گزارش‌دهی به مدیریت در ارتباط با نتایج حسابرسی و روشن نمودن نحوه استفاده از دارایی‌ها
- ارائه پیشنهاد اصلاح و بازنگری در آئین‌نامه‌های شرکت در صورت لزوم و نیاز
- اعلام نیازهای بودجه‌ای، خدماتی، تدارکاتی، سخت‌افزاری و نرم‌افزاری
- ارزیابی خطرات بالقوه و میزان کارایی تلاش‌ها برای مدیریت ریسک
- ترسیم یک افق و چشم‌انداز از وضعیت آتی شرکت در سال‌های آینده
- بازرسی از دفاتر حساب و سیستم‌های حسابداری به لحاظ کارایی
- ارائه مشاوره به مدیران شرکت در ارتباط با مسائل عمده مالی
- بررسی قراردادها و معاملات عمده شرکت
مقایسه حسابرسی داخلی و خارجی (مستقل)
برای روشن‌تر شدن وظایف یک حسابرس داخلی لازم است نگاهی مقایسه‌ای به مفهوم مشابه حسابرسی داخلی داشته باشیم که در مراحل و فرآیند شباهت‌های زیادی با حسابرسی داخلی داشته؛ اما نتایج به دست آمده از آن کاملاً متفاوت با آن هدفی است که حسابرس داخلی در انجام امور حسابرسی آن‌ها را دنبال می‌کند. به طور کلی تفاوت‌های کلیدی موجود میان حسابرسی داخلی و خارجی عبارتند از:
- در حسابرسی داخلی، فردی که به عنوان حسابرس داخلی انتخاب می‌شود ممکن است مستقیماً از سوی خود شرکت استخدام شده یا به دلیل عقد قرارداد همکاری شرکت با یک شرکت حسابداری معتبر نظیر رایان محاسب به شکل برون‌سپاری صورت پذیرد؛ این درحالیست که حسابرسی خارجی و مستقل الزامی بوده و در آن با بازرسان و حسابرسان مستقل مواجه خواهیم بود. به بیان بهتر، حسابرسی داخلی یک فرایند درون سازمانی بوده و حسابرسی مستقل همان طور که از نام آن پیداست کاملاً مستقل از شرکت بوده و به دنبال یافتن تحریف‌ها و مغایرت‌هاست.
- حسابرسان داخلی و خارجی در هدف نیز با هم تفاوت‌هایی دارند؛ درحالی که حسابرس داخلی به دنبال شناسایی، کنترل ریسک و رسیدن به اهداف استراتژیک مالی شرکت است، حسابرس خارجی و مستقل از شرکت به دنبال بررسی وضعیت امور مالی و اطمینان از صحت آن‌ها متناسب با قوانین و استانداردهاست.
- بررسی گزارشات یک حسابرس داخلی عمدتاً از سوی مدیر و هیئت مدیره انجام می‌گیرد و این در حالی بوده که نتیجه گزارش‌های حسابرسان مستقل در اختیار ذی‌نفعان و سهامداران قرار می‌گیرد. از طرفی در استمرار بازه‌های حسابرسی نیز تفاوت‌هایی وجود دارد؛ حسابرس داخلی باید به شکل مستمر وظایف خود را انجام دهد و این در حالیست که حسابرسی مستقل در دوره‌های ۶ ماهه یا ۱ ساله انجام می‌شود.
- نتایج گزارشات ارائه شده از سوی حسابرس داخلی اجازه انتشار عمومی نداشته و صرفاً برای اعضای عالی مدیریتی شرکت تنظیم می‌گردد؛ اما مخاطب گزارشات حسابرس مستقل عموم ذی‌نفعان بوده و به همین علت به صورت عمومی منتشر می‌گردد تا سهامداران عام از این گزارش اطلاع پیدا کنند. لازم به ذکر است که حسابرسی خارجی الزامی است و در صورتی بانک‌ها تسهیلات مورد نیاز شرکت و کسب‌وکار شما را تامین می‌کنند که وضعیت مالی مجموعه تحت امر شما از شفافیت عملکرد بالایی برخوردار باشد که این شفافیت نیز با انجام حسابرسی مستقل اثبات می‌گردد.
چه کسی می‌تواند یک حسابرس داخلی باشد؟
حال که متوجه شدیم استخدام یک حسابرس داخلی با هدف حفظ دارایی‌ها و بهینه‌سازی نیروی انسانی کسب‌وکار، بهبود فرایند نظارت‌های مالی، اطمینان از صحت گزارش‌های مالی و در نهایت شناسایی نقاط هدر رفت منابع مالی صورت می‌گیرد، سوال اصلی اینجاست که چه فردی قادر است در کسوت یک حسابرس داخلی انجام وظیفه کند؟ طبیعتاً یک حسابرس داخلی برای موفقیت در حیطه فعالیتی خود علاوه بر ویژگی‌های خاص فردی نظیر جدیت و دقت، توانایی‌های مدیریتی، روابط عمومی بالا و حفظ بی‌طرفی باید در حوزه حسابداری نیز دستی بر آتش داشته و تسلط کاملی به مهارت‌های مورد نیاز در این زمینه داشته باشد. از مهم‌ترین مهارت‌هایی که یک حسابرس داخلی حرفه‌ای از آن برخوردار است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تسلط کامل به اصول کلی حسابرسی و قوانین آن
- دارای مدرک تحصیلی مرتبط با رشته حسابداری و حسابرسی
- تسلط به کلیه نرم‌افزارها و برنامه‌های کاربردی موجود در حوزه حسابداری
- داشتن آشنایی و مهارت کافی با شیوه انجام انواع حسابرسی صنعتی، تولیدی، خدماتی و غیره
- داشتن تسلط کافی بر قوانین بودجه بندی و نحوه برنامه‌ریزی مدیریتی بودجه برای پیشبرد بهتر اهداف شرکت
به طور خلاصه، فردی که به عنوان حسابرس داخلی استخدام می‌کنید نه تنها باید تسلط کاملی به کلیه قوانین حسابداری داشته باشد بلکه تجربه و سابقه خوبی نیز در حوزه حسابرسی به ثبت رسانده باشد! یافتن چنین فردی احتمالاً کار چندان راحتی برای‌تان نخواهد بود و بهترین حالت استفاده از خدمات حسابرسی شرکت‌هایی همچون رایان محاسب است که سال‌ها سابقه فعالیت حرفه‌ای در این زمینه داشته و نه تنها مانع از پراکندگی وجوه مالی و دارایی‌های شرکت می‌شوند بلکه با تشخیص به موقع نقاط ضعف و ارائه راهکارهای عملی به رشد بهینه شرکت نیز کمک می‌کنند.
حسابرس داخلی راه حلی برای پایان انحرافات مالی شرکت
همان طور که در مطالب فوق مشاهده کردید، رشد اقتصادی شرکت و گسترش فعالیت‌های تجاری و تولیدی آن نیازمند داشتن اطلاعات روشن و شفافی از وضعیت مالی شرکت است، گزارشاتی که از سوی اشخاص بی‌طرف تنظیم شده و از صحت آن اطمینان کافی داریم؛ حسابرسی داخلی دقیقاً به همین علت ایجاد شده است. حسابرس داخلی به کشف اشتباهات حسابداری و حفظ دارایی‌های سازمان کمک می‌کند و با ارائه راهکارهایی تلاش می‌کند تا وضعیت مالی سازمان بهبود یابد. اگر شما هم در زمینه حسابرسی داخلی به دریافت مشاوره یا استخدام یک کارشناس خبره نیاز دارید، می‌توانید با کارشناسان ما در بخش پشتیبانی رایان محاسب تماس گرفته و از خدمات حسابرسی ما برای چنین منظوری کمک بگیرید.
سوالات متداول
حسابرسی چیست؟
حسابرسی عبارت است از بازرسی جستجوگرایانه در کلیه اسناد و مدارک حسابداری که با هدف کشف تقلب و اشتباه صورت می‌پذیرد.
مزایای اصلی کمک گرفتن از یک حسابرس داخلی خبره چیست؟
مدیریت ریسک و رشد بهینه فعالیت های شرکت از مزایای اصلی همکاری با یک حسابرس داخلی است.
